Ratujmy cmentarz w Orzeszkowie

W 1848 roku, tuż po wydarzeniach Wiosny Ludów, w Wielkopolsce rozpoczęto wielką zbiórkę. Gromadzono fundusze na rzecz postawienia pomnika. Miał on upamiętniać niezwykłego człowieka, zasłużonego w działaniach na rzecz zachowania polskiej kultury i tożsamości. Zbiórkę zainicjował znany społecznik, Karol Libelt, który w ten sposób wspominał swojego zmarłego przyjaciela:

„...wiadomość o jego śmierci żalem wszystkich serca przejęła; każdy to poczuł, że strata takiego męża w obecnych mianowicie okolicznościach, klęską jest narodową. Bo (…) nie żył dla siebie, ale cały żył dla Ojczyzny, którą najgorętszą miłością ukochał”.

Mowa tu o Janie Wilhelmie Kassyuszu (1787-1848), którego pomnik nagrobny w formie żeliwnego obelisku do dzisiaj stoi na cmentarzu w Orzeszkowie (gm. Kwilcz, pow. międzychodzki). Kassyusz był pastorem parafii ewangelicko-reformowanej w Orzeszkowie. Pochodził z rodziny czeskiej, która do Wielkopolski przybyła pod koniec XVII wieku. Pracował też jako nauczyciel w gimnazjum pruskim w Poznaniu, gdzie dał się poznać jako polski patriota, zaszczepiający miłość do Ojczyzny wśród młodzieży i walczący o zachowanie języka polskiego w nauczaniu. Jego niechęć do władz pruskich w końcu przyczyniła się do jego zwolnienia. W 1848 roku działał w Komitecie Narodowym, przygotowując materiały do rozprawy przeciwko włączeniu Wielkiego Księstwa do Związku Niemieckiego. W listopadzie 1848 r. Kassyusz zmarł na cholerę, przebywając wówczas w majątku swojego przyjaciela, Macieja Mielżyńskiego, w Chobienicach.

Obelisk Kassyusza bliski był zawalenia w latach 80-tych XX wieku. Poddano go wówczas renowacji. Obecnie jednak, po upływie blisko 40 lat, ponownie jest nadgryziony zębem czasu. 

Obelisk Jana Wilhelma Kassyusza w Orzeszkowie.

Cmentarz w Orzeszkowie

Nasze Stowarzyszenie działa na rzecz zabytkowego, lecz zapomnianego cmentarza ewangelicko-reformowanego w Orzeszkowie (gm. Kwilcz, pow. międzychodzki). 

Jest to niezwykła nekropolia z początków XIX wieku, na której pochowani są przedstawiciele polskiej szlachty wyznania kalwińskiego: Bronikowscy, Kurnatowscy i Żychlińscy. Miejsce to ukazuje też dawną wielokulturowość tych ziem - mieszkali tu obok siebie Polacy, Niemcy, a nawet osoby pochodzące z Czech czy ze Szwajcarii. Jest tam pochowana Franciszka Persoy, opiekunka dzieci generała Dąbrowskiego. Jej połamany nagrobek stoi przy głównej alei cmentarza. 

Nagrobek Franciszki Persoy w Orzeszkowie.

W Orzeszkowie napotykamy zarówno na reprezentacyjne grobowce w stylu neogotyckim (np. pomniki nagrobne rodzin Bronikowskich, czy Kurnatowskich z połowy XIX wieku), jak i nagrobki mniejsze, ale również wykonane z ogromnym kunsztem, jakim cechowały się dzieła tamtej epoki. Wiele nagrobków jest niestety w opłakanym stanie, co przedstawiają zdjęcia.

Część lapidaryjna cmentarza - nagrobki pochodzące z cmentarza ewangelickiego w Czempiniu.

Po prawej - nagrobek Adama Kurnatowskiego.

Właścicielem cmentarza jest Parafia Ewangelicko-Reformowana w Zelowie, która pomimo starań nie jest w stanie sprostać wysokim kosztom jego utrzymania. Wprawdzie dzięki dofinansowaniu otrzymanemu ostatnio z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Starostwa Powiatowego w Międzychodzie udało się odremontować jeden z nagrobków (rodziny Kurnatowskich), to jednak nadal kropla w morzu potrzeb. Utrzymanie cmentarza wiąże się bowiem z bieżącymi pracami porządkowymi, utrzymaniem i pielęgnacją zieleni, czy w końcu renowacją wielu zabytkowych nagrobków, popadających w ruinę. Ponadto potrzebna jest też wymiana ogrodzenia i wybrukowanie głównej alei. 

Cmentarz w Orzeszkowie - ogólny widok nekropolii.

Pomóż nam w dalszych działaniach!

Mimo, że potrzeb jest bardzo dużo, to wierzymy, że małymi krokami jesteśmy w stanie przywrócić to miejsce do świetności. Jedną z renowacji, które chcielibyśmy w najbliższym czasie przeprowadzić jest konserwacja nagrobka Franciszki Persoy (1800-1886). Pochodząca ze Szwajcarii opiekunka do dzieci, jak głosi inskrypcja na tylnej stronie jej nagrobka, „poświęciła od 1820 roku życie swe familji Jenerałowej Dąbrowskiej”. To więc osoba również zasłużona dla naszej historii narodowej! 

Zachowawcza konserwacja tego nagrobka to koszt ok. 4500 zł, a pełna (z rekonstrukcją krzyża) – ok. 7500 zł. 

Tak więc, wpłacając 75 zł, dorzucasz cały 1% do pełnej renowacji tego pomnika, zdobiącego główną aleję cmentarza w Orzeszkowie. Wystarczy zaledwie 100 takich wpłat do osiągnięcia celu! Ale możesz wpłacić też mniej –będziemy wdzięczni za każdą złotówkę, która przybliża nas do sukcesu.

Im więcej pieniędzy uzbieramy, tym więcej będziemy mogli zrobić i tym lepiej będzie można zadbać o miejsce, które jest tak ważnym punktem na mapie Wielkopolski.

Czy tym razem się uda?

Ponad 170 lat temu, pod zaborami, udało się zebrać środki na postawienie potężnego, żeliwnego pomnika, aby przekazać pamięć o wybitnym działaczu następnym pokoleniom. Czy teraz uda nam się zebrać fundusze na ratowanie pamięci o osobach zasłużonych dla naszej historii? To zależy od Ciebie! Pomóż nam ratować ten niezwykły cmentarz i dbać o naszą pamięć narodową. 

Dziękujemy wszystkim za wsparcie w ratowaniu naszego dziedzictwa!

Więcej o nas i o cmentarzu w Orzeszkowie:

https://www.facebook.com/StowarzyszenieKoimeterion/  

https://www.koimeterion.org/