Żelazna Kolebka

Wesprzyj inicjację ŻELAZNEJ KOLEBKI 

Nietulisko Duże leży w części regionu świętokrzyskiego, w której żelazo wytwarzano już 2000 lat temu. Chcemy zachować pamięć o bogatej tradycji przemysłowej  tego miejsca, zwłaszcza związanej z otrzymywaniem i przetwórstwem żelaza, od starożytności po początek XX wieku.

Ruszamy ze zbiórką funduszy na rewitalizację zabytkowej walcowni sztabowej i budowę pierwszej w Polsce osady konstruowanej wyłącznie antycznymi metodami.

Prosimy o wsparcie!

Kim jesteśmy?

Świętokrzyskie Stowarzyszenie Dziedzictwa Przemysłowego (ŚSDP) od 20 lat zajmuje się badaniami nad regionalnym dziedzictwem archeologicznym i historycznym. Prowadzimy też działalność wydawniczą i organizujemy konferencje, zwłaszcza związane ze starożytną metalurgią żelaza.

http://korzenie.gimnazjum.com.pl/publikacje.html

http://korzenie.gimnazjum.com.pl/ssdp-5.html

Współpracujemy z wieloma instytucjami naukowymi i kulturalnymi oraz  specjalistami i rekonstruktorami zajmującymi się badaniami okresu starożytnego i rekonstrukcją różnych aspektów życia codziennego tego czasu w Polsce i Europie. Od 1999 do 2016 roku realizowaliśmy nasz projekt pn. Człowiek i Żelazo w pierwszych wiekach naszej ery, jako kwintesencję imprezy plenerowej Dymarki Świętokrzyskie. Uczestniczyliśmy także w różnych przedsięwzięciach zagranicznych, np.:

• Natale di Roma (rocznica ustanowienia miasta Rzym),
• Varusschlacht (obchody 2000-lecia klęski rzymskiego wodza Warusa) w Kalkriese koło Osnabrück,
• warsztaty rzemieślnicze w Örnafalla w Skanii oraz w Heltborg na Jutlandii,
• Festiwal Loary w Orleanie, gdzie prezentowaliśmy rekonstrukcję kuźni wodnej.

Od roku 2011 jesteśmy członkiem EXARC – ogólnoświatowego stowarzyszenia skupiającego muzea na świeżym powietrzu i specjalistów zajmujących się archeologią eksperymentalną, starożytnymi technologiami i ich interpretacją. W 2018 roku przenieśliśmy główny obszar naszej działalności i promocję marki Dymarki Świętokrzyskie nad rzekę Kamienną w północnej części regionu świętokrzyskiego, gdzie staramy się ustanowić Szlak Żelaza łączący przedsięwzięcia realizowane przez nas w Starachowicach (Żelazne Korzenie/ Iron Roots) i w Nietulisku Dużym.

Nasz apel dotyczy Nietuliska Dużego, które wymaga pilnych prac.

O Nietulisku

Katastrofalna powódź, która nawiedziła tereny byłego zaboru rosyjskiego i austriackiego w lipcu 1903 roku, położyła kres funkcjonowaniu walcowni sztabowej w Nietulisku Dużym nad Kamienną i Świśliną. Zakład powstały w pierwszej połowie XIX w. był szczytowym osiągnięciem ówczesnej myśli technicznej. Odznaczał się bardzo ciekawą architekturą i mistrzowskim rozplanowaniem układu wodnego, który stanowił siłę napędową dla pracujących tu urządzeń. W 1905 roku zdecydowano o likwidacji walcowni. Większa część budynków zakładu popadła w ruinę. Jednakże pozostałe do dzisiejszego dnia relikty jednej z pereł Staropolskiego Okręgu Przemysłowego nadal przyciągają uwagę osób przejeżdżających przez Nietulisko drogą krajową nr 9 relacji Ostrowiec Świętokrzyski - Radom.

O ŻELAZNEJ KOLEBCE

W drugiej połowie roku 2017 nasze stowarzyszenie przedstawiło wstępną koncepcję działań, które mają ponownie tchnąć życie w opuszczony teren byłej walcowni. Obszar o powierzchni ponad 16 ha stanowi nie lada wyzwanie.

Pomysł na całość tych działań, który określiliśmy nazwą ŻELAZNA KOLEBKA zakłada dwutorową rewitalizację tego terenu. Zabezpieczenie pozostałości zabudowy dawnego zakładu, przystosowanie go do zwiedzania i wykorzystanie dwóch częściowo zachowanych budynków na cele ekspozycyjne stanowią pierwszy składnik koncepcji. Drugim jest utworzenie w rejonie dawnego zbiornika wodnego zasilającego niegdyś koła wodne i turbinę walcowni, rekonstrukcji osady z czasów rzymskich, nawiązującej do działalności starożytnych hutników, którzy 2000 lat temu wytwarzali żelazo w dolinie rzeki Kamiennej, także w rejonie Kunowa i Nietuliska. Obie zaplanowane formy działania wymagają znaczących finansów. Już w roku 2018 przy wsparciu gminy Kunów i LGD Krzemienny Krąg rozpoczęliśmy prace, które miały na celu uczytelnienie i oczyszczenie ruin dawnego zakładu. Zorganizowaliśmy także trzy imprezy plenerowe o charakterze warsztatów archeologii eksperymentalnej, służące zwróceniu uwagi na zabytkową walcownię i zainicjowaniu infrastruktury starożytnej osady.

Nie chcemy zmarnować efektów rozpoczętych prac, ale też nie posiadamy środków, które pozwolą na ich kontynuację, stałą opiekę nad zabytkiem, działania promocyjne (eventy) czy zgromadzenie finansowego wkładu własnego do wniosku o realizację całościowego projektu rewitalizacji. Pragniemy przyciągnąć uwagę zwiedzających samym procesem powstawania poszczególnych elementów starożytnej osady, budując ją metodami antycznymi. Pewnym wzorem jest dla nas powstający od 25 lat zamek w Goudelon w dolinie Loary. Charakter zabudowy z czasów rzymskich na ziemiach polskich znany jest dzięki źródłom archeologicznym. Na powstanie rekonstrukcji starożytnej osady nie będziemy potrzebowali aż tak długiego czasu, jaki niezbędny jest dla budowy repliki średniowiecznego zamku. Będzie to pierwsza taka próba z zastosowaniem narzędzi i metod antycznych podejmowana w naszym kraju.

Nasz pomysł na ożywienie rejonu dawnego zbiornika wodnego w Nietulisku, nie polega na udostępnieniu kolejnego skansenu archeologicznego w sąsiedztwie zabytku techniki, celem uatrakcyjnienia tego ostatniego. Naszym założeniem jest raczej wzajemne uzupełnianie się składników ŻELAZNEJ KOLEBKI.

Samo zabezpieczenie i udostępnienie ruin walcowni polegać będzie, po części, na standardowych działaniach konserwatorskich, takich jak oczyszczenie murów, zabezpieczenie ich koron, usunięcie graffiti, stabilizacja, impregnacja i niezbędne uzupełnienia wątków murów, usunięcie roślinności z bezpośredniego sąsiedztwa dawnej zabudowy fabrycznej celem ograniczenia degradacji przez system korzenny drzew i krzewów. Niezbędna jest też codzienna dbałość, czyli usuwanie śmieci i koszenie trawy.

W dalszym etapie planujemy adaptację na cele ekspozycyjne reliktów dwóch budynków – tzw. suszarni i wozowni oraz powstanie pomostów umożliwiających podziwianie architektury walcowni z dystansu oraz przejście na teren rekonstrukcji osady z czasów rzymskich. Większa część terenu, który chcemy objąć naszym projektem znajduje się we władaniu gminy Kunów, która deklaruje brak możliwości inwestowania w jego realizację, chociaż popiera nasze działania. Dlatego występujemy o przekazanie tego terenu w długoletnią dzierżawę naszemu stowarzyszeniu.

Na co obecnie potrzebne są pieniądze? 

• Na zlecenie przygotowania programu postępowania konserwatorskiego w oparciu o naszą koncepcję.

• Na przygotowanie projektów szczegółowych poszczególnych struktur, które mają powstać w ŻELAZNEJ KOLEBCE i ich stopniowe wdrażanie.

• Na poszukiwanie informacji o zakładzie w Nietulisku Dużym, gdyż archiwum w Suchedniowie, gdzie m.in. przechowywany był projekt walcowni, spłonęło w czasie powstania styczniowego.

• Na rozpoznawcze badania archeologiczne w rejonie Nietuliska, służące pozyskaniu dodatkowych źródeł dla rekonstrukcji starożytnej osady.

• Na zatrudnienie 1-2 osób sprawujących opiekę nad całym terenem poprzez usuwanie śmieci, wykaszanie i dbałość o powstające nowe elementy infrastruktury.

• Na sprzęt służący utrzymaniu obiektu (kosy spalinowe, taczki, łopaty, piły itp.).

• Na środki służące usuwaniu graffiti z murów walcowni oraz zabezpieczające przed zarastaniem roślinnością (np. geowłóknina).

• Na poszukiwania źródeł surowca (rudy) dla prowadzenia doświadczalnych procesów uzyskiwania żelaza w piecach dymarskich.

• Na działania promocyjne w formie inscenizacji, prezentacji i warsztatów (eventów).

• Na eksperymenty służące powstawaniu materiałów i struktur w obrębie osady.

• Na budowę budynku zaplecza w formie tzw. „długiego domu” służącego realizacji warsztatów rzemiosł dawnych i dalszej rozbudowie osady.

• Na przygotowanie zaplecza sanitarnego (kontenery sanitarne) dla projektowanej budowy i wydarzeń realizowanych w jej sąsiedztwie.

• Na materiały do budowy rekonstrukcji osady (m.in. piasek, glina, drewno, trzcina) i zagospodarowanie terenu (sadzonki drzew, kamienie narzutowe, nasiona rodzimych roślin uprawnych i dziko rosnących, sadzonki drzew).

• Na promocję projektu w internecie i mediach oraz w postaci informacji zamieszczanych i dystrybuowanych lokalnie i ponadregionalnie (tablice informacyjne, bannery, ulotki, foldery).

• Na zabezpieczenie przed aktami wandalizmu (monitoring wizyjny).

Chcemy zacząć od tych najbardziej palących potrzeb. Trudno ocenić w jakim stopniu możliwe będzie zrealizowanie ww. zamierzeń w oparciu o wsparcie, o które prosimy. Potrzeb jest bowiem wiele. Do tej pory jako Stowarzyszenie angażowaliśmy w działania na terenie ŻELAZNEJ KOLEBKI głównie własne środki, pracę i czas. Były to także środki, praca i czas mieszkańców Nietuliska, którzy zaakceptowali nasz pomysł i wspierają nas w jego realizacji na miarę swoich możliwości. Będziemy wraz z nimi nadal pracować na rzecz ŻELAZNEJ KOLEBKI, ale by skutecznie zapobiec dalszej degradacji obiektu potrzeba szerszego wsparcia. Planujemy je pozyskać z różnych źródeł. Uważamy, że obiekt tej rangi jak walcownia w Nietulisku Dużym zasługuje również na środki z kiesy publicznej, jednak, aby się wreszcie znalazły, być może, niezbędne jest wykazanie szerokiego, społecznego zainteresowania tym zabytkiem. Nie miał on dotychczas szczęścia do uzyskania właściwej opieki i środków adekwatnych do jego znaczenia.

Dlatego ŻELAZNA KOLEBKA potrzebuje Waszego wsparcia. Zwłaszcza teraz, na pierwszym etapie realizacji projektu, jest ono kluczowe.

Każdy udziałowiec odnajdzie w zrewitalizowanej ŻELAZNEJ KOLEBCE trwały ślad swego finansowego wkładu, ale pragniemy szczególnie uhonorować tych, którzy zechcą przekazać wyższe kwoty:

25 zł – certyfikat – dyplom potwierdzający wsparcie ŻELAZNEJ KOLEBKI;

50 zł – certyfikat i trwałe oznaczenie Darczyńcy, które będzie eksponowane na terenie Nietuliska;

100 zł – certyfikat, trwałe oznaczenie Darczyńcy, które będzie eksponowane na terenie Nietuliska oraz pamiątka z oznaczeniem ŻELAZNEJ KOLEBKI;

500 zł - certyfikat, trwałe oznaczenie Darczyńcy, które będzie eksponowane na terenie Nietuliska oraz pamiątka z oznaczeniem ŻELAZNEJ KOLEBKI i egzemplarz I Tomu Sagi z Kraju Żelaza (powieść o czasach rzymskich na ziemiach polskich) z dedykacją autora.

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C27586%2Ckamien-nerthus-czyli-polska-odpowiedz-na-gladiatora.html

Dane osobowe wszystkich darczyńców będą oczywiście wykorzystywane wyłącznie w zakresie, na który wyrażą oni zgodę.

Ponownie pragniemy podkreślić, że każda wpłata ma dla projektu olbrzymie znaczenie i wszystkim, którzy zechcą dokonać wpłaty na rzecz naszych działań 
SERDECZNIE DZIĘKUJEMY.